Ông ngoại trồng nhiều khoai lang trong ruộng. Khoai lang thu hoạch phơi khô xắt thành sợi nhỏ màu trắng, trên mặt có mạt phấn li ti. Gom góp lại, có thể ăn trong thời gian rất dài. Lá khoai lang dùng để nuôi lợn, bà ngoại dùng lá khoai bí đỏ và cám nuôi con lợn lớn. Tro bếp sau khi củi khô cháy hết vẫn còn sức nóng, vùi sâu vò gốm đựng khoai lang khô và đậu đỏ vào giữa đống tro, ủ một đêm, buổi sáng lấy vò gốm ra, cháo bên trong ấm nóng mà chín nhừ, cho một muổng đường trắng vào, quấy cháo, qua họng xuống bụng, tỉ mỉ thỏa đáng. Họ đều thích ăn ngọt.
Bà ngoại luôn dậy sớm. Khoảng hơn năm giờ trời chưa sáng, bà đã thức dậy qua lại như con thoi giữa nhà bếp và gian phòng. Bà giống như mỗi người phụ nữ nông thôn thời đó, cần cù xoay mòng mòng, việc nhà làm không hết. Lúc sắp Tết, đặc biệt bận rộn, xay nếp thành bột, làm bánh tổ, rang hạt dưa đậu phộng và bánh cốm gạo, tất cả bánh trái đều tự mình làm, từng vỉ từng vỉ hấp chín. Hai loại bánh thường làm dịp Tết, một loại là bánh nếp nhân đậu, đậu giã nhuyễn thêm đường trắng và hoa quế, rất là ngọt ngấy, mặt bánh rắc hạt gạo màu đỏ, ở giữa nhuộm màu đỏ, gọi là “hồng đoàn đoàn”. Còn có một loại là nhân sợi củ cải dưa muối đậu phụ khô, lớp nếp hơi cứng, khi nhai càng thoang thoảng mùi thơm.
Tinh mơ ngày đông giáp Tết, bà ngoại sáng dậy vô cùng bận rộn. Lò lửa trong bếp, củi khô nhét vào, ngọn lửa chập chờn, cành thông và cây bụi phát ra tiếng nứt giòn lách tách. Tiếng múc nước từ giếng trời trong sân đổ vào lu nước. Tiếng gà vịt và lợn kêu. Tiếng mâm bát. Tiếng bước chân bận rộn mà nhanh nhẹn... Đủ thứ âm thanh, kinh động một buổi sớm bình thường. Chăn bông hơi nặng, nhưng rất ấm áp, chỉ có khuôn mặt lộ ra ngoài lạnh buốt. Dù tỉnh giấc cũng không muốn lập tức thức dậy mặc áo, nằm trong lam quang hừng đông tờ mờ, ngắm ánh sáng của ngọn lửa nhấp nháy trong bóng tối, bên tai đan xen những tiếng động rộn ràng nhưng không nhốn nháo, trong lòng chỉ cảm thấy cực kỳ yên tĩnh. Lại chỉ cảm thấy mình sẽ mất đi thời khắc như vậy, thời thơ ấu trong lòng đã có rầu rĩ.
Mùa xuân, cây hạnh trồng trong sân nở hoa, cánh hoa màu hồng rơi rắc đầy đất. Đầu hạ, hoa dành dành nở hàng trăm đóa, đến kỳ nở rộ, hái hoa xuống chia tặng hàng xóm. Chưng trong phòng, cài bên áo, giắt trên tóc, đều thật là thơm. Hương thơm phưng phức. Chiều hè nóng nực nắng gắt, từ trong sân khẽ khàng đi ra, đến bên khe suối, giẫm đá cuội dưới suối mát lạnh, cá nhỏ tôm nhỏ quờ quạng va vào mu bàn chân, dùng lưới bắt chúng. Cuối thu bầu trời xanh thăm thẳm, không khí cũng lành lạnh. Còn tuyết lớn đêm đông luôn đến một cách im lìm, sớm mai đẩy cửa sổ, mới kinh ngạc phát giác trời đất đã trắng xóa mênh mang.
Vẻ đẹp của thiên nhiên, xưa nay đều phong phú đoan trang. Trịnh trọng tự kiềm chế. Giống như một dạng trật tự, một lẽ đạo lý.
Tôi thuở nhỏ, thi thoảng nằm ở chỗ phơi sân thượng ngóng trông núi cao, mải nhìn ven rìa đỉnh núi chót vót bên trên xa không tới được, trong lòng hướng về chúng, khao khát có thể leo lên đỉnh núi, thăm dò chốn sâu trong núi, biết ở đó rốt cuộc có những thứ gì. Nhưng khi đứng trên đỉnh núi, nhìn thấy vẫn là dáng thần bí sâu xa khôn lường này. Ngụ ý của nỗi khiếp sợ trước uy lực thiên nhiên chưa bao giờ cùng tận.
Một đứa trẻ có tuổi thơ trải qua ở làng quê, là tao ngộ may mắn. Sống không gò bó giữa trời đất, tựa như cỏ dại sinh trưởng mạnh mẽ, sức sống rất mực thịnh vượng. Núi cao, đồng ruộng, thản nhiên như thường giữa trời đất, càng chẳng có liên quan đến nhân thế xao động. Tình cảm của một người đối với đất đai và thiên nhiên, khiến anh ta giữ khoảng cách nhỏ bé mà siêu thoát với thế gian. Sẽ không giống người khác.
(An Ni Bảo Bối)
